Scena Czeska Teatru Cieszyńskiego

Scena Czeska TC została założona w 1945 r. i była pierwszą sceną Teatru Cieszyńskiego, który ma dziś trzy sceny. Od początku swego istnienia Scena Czeska gra nie tylko w Czeskim Cieszynie, lecz wyjeżdża do swoich widzów w okolicy oraz do bardziej odległych zakątków kraju. W sezonie 1946/1947 były to na przykład miejscowości: Trzyniec, Frydek-Mistek, Karwina, Orłowa, Łazy, Jabłonków, Błędowice, Szonów, Bogumin, Dziećmorowice, Sucha Górna, Raszkowice, Stare Hamry, Lutynia Dolna, Domasłowice, Piotrowice koło Karwiny, Rychwałd, Cierlicko, Olbrachcice, śmiłowice, Gnojnik, Skrzeczoń, Bruzowice, Dąbrowa, Wracimów, Darków i inne. Dziś Scena Czeska gra oczywiście zarówno na swojej macierzystej scenie, jak i poza nią; widzów przywożą autobusy teatralne, a w razie potrzeby Scena wyjeżdża również poza abonamentem.

Repertuar Sceny Czeskiej jest bardzo zróżnicowany. Proponuje inscenizacje dla widzów wszystkich kategorii wiekowych, w repertaurze są tytuły nie tylko z czeskiej i światowej klasyki, ale również sztuki współczesne. Ostatnio bardzo popularne są spektakle muzyczne i musicale. Do tych pierwszych zaliczamy baśnie Królewna śnieżka (premiera 14.12.1991, reżyseria Karol Suszka) i Mrówka Ferda (premiera 26.1.1994, reżyseria Karol Suszka); ciekawostką jest, że po tylu latach nadal są w repertuarze teatru. Kolejne to np. Franciszek z Asyżu (premiera 12.9.2015, reżyseria Jaroslav Moravčík), Kubo (premiera 30.10.2016, reżyseria Miloslav Čížek) i oczywiście Bathory (premiera 7.9.2013 reżyseria Jaroslav Moravčík). Za rolę Elżbiety Bathory aktorka Lucie Bergerová otrzymała Nagrodę Thalia.

Należy wspomnieć również o wspólnym projekcie Sceny Czeskiej i Polskiej pt. Těšínské niebo – Cieszyńskie nebe (premiera 15.5.2004, reżyseria Radovan Lipus). Do współpracy zaproszono wówczas artystów związanych ze śląskiem Cieszyńskim i powstał czesko-polski projekt teatralny, którego celem nie było odtworzenie przeszłości i skomplikowanej historii Księstwa Cieszyńskiego, spektakl pokazał wydarzenia współczesne i minione z nostalgią i humorem, wspomniał o prawdziwych i mitycznych postaciach związanych z tym godnym podziwu regionem. Podstawą owego sentymentalnego rallye tramwajowego były piosenki Jaromíra Nohavicy.

Z aktualnych tytułów warto przypomnieć śpiewogrę Sprzedana narzeczona (premiera 23.11.2019, reżyseria Petr Kracik) i Šakalí léta (premierę zaplanowano na 14.3.2020, ale  pandemia spowodowała przesunięcie jej na 12.9.2020, reżyseria Peter Gábor) i światowej sławy musical Skrzypek na dachu (premierę zaplanowano na 4.10.2020, ale sytuacja epidemiczna spowodowała przesunięcie jej na później, reżyseria Petr Kracik).

Inscenizacje Sceny Czeskiej są pozytywnie przyjmowane przez krytykę teatralną i publiczność, niezależnie od tego, gdzie spektakle są wystawiane.

Miasto Cieszyn jako dawna siedziba Księstwa Cieszyńskiego było w ramach monarchii austro-węgierskiej aż do I wojny światowej ośrodkiem towarzyskim, administracyjnym i kulturalnym całego śląska Cieszyńskiego. W tym miejscu przecinały się cztery kultury –polska, czeska, żydowska i niemiecka.

Po maju 1945 r. zaczęły powstawać szczególnie w tych ośrodkach kulturalnych, które po układzie monachijskim (1938) zostały oderwane od terytorium Czechosłowacji, nowe czeskie teatry.

Powstanie Teatru Cieszyńskiego datowane jest na sierpień 1945 r., kiedy to założony został  stały teatr zawodowy w Czeskim Cieszynie, jednakże pod kuratelą Narodowego Teatru Morawsko-Śląskiego w Ostrawie. Niewielka część dotacji państwowych przyznanych teatrowi w Ostrawie została przeznaczona na powstanie Teatru Cieszyńskiego.

Ostatecznie 25 września 1945 r. powstał Cieszyński Teatr Regionalny i już 6 października  wystawił premierę Noc na Karlsztejnie w sali restauracji Na Strzelnicy.

Wkrótce potem powstał komitet przygotowawczy Teatru śląska Cieszyńskiego, którego przewodniczącym był entuzjasta Emil Vavrovský, który wspólnie z pierwszym dyrektorem teatru Antonim Kryškiem doprowadził pod koniec 1945 roku do usamodzielnienia się teatru i uwolnienia się spod ostrawskiej kurateli; 8 lutego 1946 zmieniona została nazwa teatru na Teatr śląska Cieszyńskiego.

W 1946 r. teatr zyskał salę hotelu Slavie (dziś hotel Piast). Nowym dyrektorem teatru został wybitny ostrawski aktor Antonín Brož, który zorganizował samodzielny zespół operowy. Teatr miał 118 członków.

W 1948 roku teatr został upaństwowiony i zarządzali nim naprzemiennie miasto Czeski Cieszyn, Urząd Miejski w Karwinie i Urząd Wojewódzki w Ostrawie. Po lutym 1948 zlikwidowano operetkę. Jednak wspomnienia o teatrze muzycznym są nadal na tyle żywe, że publiczność do dziś pragnie, aby w repertuarze pojawiały się spektakle muzyczne. Od 1950 roku nazwa teatru brzmi: Teatr Cieszyński w Czeskim Cieszynie.

W 1951 roku powstała Scena Polska, która do dziś funkcjonuje jako samodzielny zespół artystyczny Teatru Cieszyńskiego. Od 2008 roku kolejnym zespołem artystycznym TC jest Scena Lalek Bajka.

Dyrektorowi J. Zajícowi (1949-1960) udało się stworzyć w pełni profesjonalną instytucję teatralną.

Jego następca František Kordula (1960-1972) wspólnie z kierownikami artystycznymi Zdeňkiem Bittlem i Franciszkiem Michalikiem, a następnie Alojzym Nowakiem, doprowadzili Teatr Cieszyński na utrzymywane do dziś wyżyny artystyczne. Teatr Cieszyński jest zaliczany do najlepszych czeskich i słowackich teatrów regionalnych, a Scena Polska ma swoje znaczenie w kontekście kultury teatralnej w Polsce.

Do istotnej dla teatru zmiany doszło pod koniec sezonu 1960-1961, kiedy zespoły przeprowadziły się do obecnego, wówczas nowo powstałego nowoczesnego budynku. Dzięki architektowi Zdeňkowi Vávrze (ojcu aktora praskiego teatru Sklep Davida Vávry) powstał nowoczesny, a zarazem kameralny teatr, bez megalomańskich tendencji, które w epoce socjalizmu towarzyszyły tego rodzaju budynkom. W latach 60. dobudowano kolejne pomieszczenia, takie jak warsztaty, magazyny, biura i garaże, dzięki czemu powstał pełny i funkcjonalny kompleks teatralny.

W pierwszym dniu 1991 roku ustalono obowiązującą do dziś nazwę Teatr Cieszyński Czeski Cieszyn.

Teatr Cieszyński jest wyjątkiem w czeskim świecie teatralnym, bowiem pod jednym dachem pracują trzy zespoły artystyczne dwu narodowości – Scena Czeska, Scena Polska i Scena Lalek Bajka. Teatr Cieszyński jest organizacją użyteczności publicznej województwa morawsko-śląskiego.

W roku 2000 ówczesny dyrektor Teatru Cieszyńskiego Karol Suszka zorganizował spotkanie teatrów wojewódzkich. I w ten sposób powstał tradycyjny już Festiwal Teatrów Moraw i śląska. Pierwotnie było to przede wszystkim spotkanie niemalże sąsiadujących teatrów, które jednak niewiele wiedzą o sobie nawzajem. Ale pomysł się rozwinął i Festiwal stał się nieodłączną częścią Teatru Cieszyńskiego.